گستره شمول آیه ۲۹ سوره فتحبرخی از اهل سنت ادعا کرده‌اند آیه ۲۹ سوره فتح "محمد رسول اللّهِ... " شامل همه صحابه می‌شود و آن را شاهد بر عدالت و فضیلت تمامی صحابه دانسته‌اند. در این مقاله به بررسی این موضوع می‌پردازیم. ۱ - متن آیهمُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ وَالَّذِينَ مَعَهُ أَشِدَّاءُ عَلَى الْكُفَّارِ رُحَمَاءُ بَيْنَهُمْ تَرَاهُمْ رُكَّعًا سُجَّدًا يَبْتَغُونَ فَضْلًا مِنَ اللَّهِ وَرِضْوَانًا سِيمَاهُمْ فِي وُجُوهِهِمْ مِنْ أَثَرِ السُّجُودِ ذَلِكَ مَثَلُهُمْ فِي التَّوْرَاةِ وَمَثَلُهُمْ فِي الْإِنْجِيلِ كَزَرْعٍ أَخْرَجَ شَطْأَهُ فَآزَرَهُ فَاسْتَغْلَظَ فَاسْتَوَى عَلَى سُوقِهِ يُعْجِبُ الزُّرَّاعَ لِيَغِيظَ بِهِمُ الْكُفَّارَ وَعَدَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ مِنْهُمْ مَغْفِرَةً وَأَجْرًا عَظِيمًا محمد (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) پيامبر خداست و كسانى كه با اويند بر كافران سختگير (و) با همديگر مهربانند آنان را در رکوع و سجود مى‌بينى فضل و خشنودى خدا را خواستارند علامت (مشخصه) آنان بر اثر سجود در چهره‌هايشان است اين صفت ايشان است در تورات و مثل آنها در انجیل چون كشته‌اى است كه جوانه خود برآورد و آن را مايه دهد تا ستبر شود و بر ساقه‌هاى خود بايستد و دهقانان را به شگفت آورد تا از (انبوهى) آنان (خدا) كافران را به خشم دراندازد خدا به كسانى از آنان كه ايمان آورده و كارهاى شايسته كرده اند آمرزش و پاداش بزرگى وعده داده است. ۲ - مقصود از صحابیباید دید آیه شامل همه اصحاب می‌شود؟ طبق نظر بخاری خیر: زیرا بخاری می‌گوید هرکس که از مسلمانان لحظه‌ای رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) را دیده باشد صحابی است!!! و به همین علت از هرکس که لحظه‌ای رسول خدا را دیده باشد بدون تحقیق روایات را قبول می‌کند!!! کتاب فضائل الصحابة بَاب فَضَائِلِ اَصْحَابِ النَّبِیِّ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ وَمَنْ صَحِبَ النَّبِیَّ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ اَوْ رَآهُ مِنْ الْمُسْلِمِینَ فَهُوَ مِنْ اَصْحَابِهِ و قطعا تمامی کسانی که رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) را دیده‌اند چنین نبوده‌اند که بر کفار سخت‌گیر و بر مسلمانان مهربان باشند. دائم در حال رکوع و سجود بوده و... و در صورت ایشان جای سجده باشد. زیرا بخاری روایتی نقل می‌کند که در آن تصریح می‌کند که عده زیادی از صحابه اهل آتش جهنم‌اند. «حَدَّثَنَا اِبْرَاهِیمُ بْنُ الْمُنْذِرِ الْحِزَامِیُّ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ فُلَیْحٍ حَدَّثَنَا اَبِی قَالَ حَدَّثَنِی هِلَالُ بْنُ عَلِیٍّ عَنْ عَطَاءِ بْنِ یَسَارٍ عَنْ اَبِی هُرَیْرَةَ عَنْ النَّبِیِّ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ قَالَ بَیْنَا اَنَا قَائِمٌ اِذَا زُمْرَةٌ حَتَّی اِذَا عَرَفْتُهُمْ خَرَجَ رَجُلٌ مِنْ بَیْنِی وَبَیْنِهِمْ فَقَالَ هَلُمَّ فَقُلْتُ اَیْنَ قَالَ اِلَی النَّارِ وَاللَّهِ قُلْتُ وَمَا شَاْنُهُمْ قَالَ اِنَّهُمْ ارْتَدُّوا بَعْدَکَ عَلَی اَدْبَارِهِمْ الْقَهْقَرَی ثُمَّ اِذَا زُمْرَةٌ حَتَّی اِذَا عَرَفْتُهُمْ خَرَجَ رَجُلٌ مِنْ بَیْنِی وَبَیْنِهِمْ فَقَالَ هَلُمَّ قُلْتُ اَیْنَ قَالَ اِلَی النَّارِ وَاللَّهِ قُلْتُ مَا شَاْنُهُمْ قَالَ اِنَّهُمْ ارْتَدُّوا بَعْدَکَ عَلَی اَدْبَارِهِمْ الْقَهْقَرَی فَلَا اُرَاهُ یَخْلُصُ مِنْهُمْ اِلَّا مِثْلُ هَمَلِ النَّعَمِ» از رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) (در مورد قیامت) نقل شده است که فرمودند: در این هنگام که من ایستاده ام، عده‌ای (را می‌آورند) وقتی ایشان را می‌شناسم شخصی بین من و ایشان آمده پس می‌گوید بیایید. پس می‌گویم به کجا؟ پس می‌گوید قسم به خداوند به سوی آتش. می‌گویم ایشان را چه شده است؟ می‌گوید ایشام بعد از تو به سوی گذشتگانشان به عقب باز گشتند. پس نمی‌بینم از ایشان کسی نجات یابد مگر مانند شترانی که رها شده‌اند (بسیار کم) الاَّ مثل همل النعم بفتح الهاء والمیم وهو ما یترک مهملاً لا یتعهد ولا یرعی حتی یضیع و یهلک ای لا یخلص منهم من النار الاَّ قلیل مگر (مثل همل نعم) مقصود شترانی است که بدون سرپرست رها شده‌اند و کسی مراعات آنها را نمی‌کند که مبادا گم شوند یا هلاک شوند. یعنی از ایشان کسی از آتش نجات نمی‌یابد مگر اندکی یا مقصود مومنین از اصحاب رسول خداست؟ و کسانی‌که حقیقتا این صفت را داشتند؟ اگر مقصود این است پس چرا به طور عام این آیه را مربوط به صحابه می‌دانید و این آیه را دال بر عدالت همه ایشان؟ ۳ - پانویس
۴ - منبعموسسه ولیعصر، برگرفته از مقاله «آیا آیه ۲۹ سوره فتح "محمد رسول اللّهِ..." شامل همه صحابه می‌شود؟» |